Dziś wchodzimy do sklepu, pubu lub restauracyjnego Browaru Wiatr i piwo mamy na wyciągnięcie ręki. Jak to się jednak stało, że piwo w ogóle się narodziło? Odpowiedź przynosi fascynująca historia piwowarstwa.
Złocisty trunek jest prawie tak stary, jak ludzka cywilizacja. Oczywiście u swego zarania nie był ani złocisty, ani tym bardziej chmielowy, ale spełniał podstawową definicję piwa – napoju alkoholowego ze sfermentowanego zboża.
Chlebowe piwa początki
Z narodzinami piwa nierozłącznie wiąże się wejście ludzkości na jeden z rewolucyjnych etapów jej rozwoju: zamiana koczowniczego trybu życia na osiadły. Nasi praprapraojcowie przestali przemieszczać się z miejsca na miejsce i wybrali do życia stałą lokalizację. Ten przełomowy krok wiązał się ze zmianą nawyków żywieniowych. Ludzie przestali żywić się tylko upolowanym mięsem – zaczęli sięgać po owoce, grzyby i dziko rosnące zboża. Dostrzegli, że zjadane nasiona są pożywne i dają im energię. Były jednak twarde. Nasi przodkowie zaczęli więc moczyć je w wodzie, a powstałą w ten sposób papkę piec na rozgrzanych kamieniach – te prymitywne podpłomyki dały początek wypiekowi chleba.
Jeżeli rozmoczone ziarna na dłużej pozostawały w wodzie, wówczas fermentowały pod wpływem drożdży znajdujących się w powietrzu. Efekcie powstawało pierwsze piwo – mętne, ale zawierające alkohol.
Sumerowie rozwijają piwowarstwo
Gdy w Mezopotamii rozwinęła się pierwsza cywilizacja – Sumerowie budujący miasta-państwa – rozwój produkcji piwa postępował. Sumerowie nie pili piwa, które powstało przez przypadkową fermentację zbożowych placków w wodzie. Piwo (nazywane sikaru) produkowali już na dużą skalę. Placki z jęczmienia i prosa, z dodatkiem soku z daktyli i miodu, wkładali do glinianych dzbanów, zalewali wodą, doprawiali ziołami i gotowali. Sumeryjskie piwo trzeba było pić przez słomki, bo nie poddawano go procesowi filtracji, więc pływały w nim kawałki pieczywa i zioła. O tym, jak wczesne piwowarstwo (którym zajmowały się wyłącznie kobiety) było w Sumerze rozwinięte, niech świadczy fakt, że produkowano tam piwo jasne i ciemne w kilkunastu odmianach. Po Sumerach pozostały nam pierwsze pisane dowody na produkcję piwa – gliniane tabliczki zawierające pierwsze przepisy i rachunki za kupno piwa. Najstarsze datowane są na 4 tys. lat p.n.e.
Babilon odkrywa chmiel
Wbrew temu, co zwykło się sądzić, piwo nie jest „zupą chmielową”, lecz „zupą zbożową”, a chmiel stanowi jedynie przyprawę. Chmielenie piwa zawdzięczamy cywilizacji Babilonu – tamtejsi piwowarzy, cieszący się olbrzymim poważaniem społecznym, odkryli, że poprawia on smak trunku. Podgrzewanie brzeczki to również „wynalazek” Babilończyków. Tego, jak dla tej cywilizacji ważne było piwo, dowodzi, że piwowarzy nie musieli służyć w armii i to im powierzano opiekę nad chorymi – już wtedy odkryto, że piwo może łagodzić niektóre dolegliwości zdrowotne. Nawet w kodeksie Hammurabiego historia piwowarstwa odcisnęła swe piętno – znalazły się w nim cztery zapisy dotyczące piwa. Jeden z nich głosił, że winny chrzczenia piwa wodą ukarany zostanie za ten występek śmiercią przez utopienie.
Piwo pod piramidami
Historia piwowarstwa rozwijała się nie tylko nad Eufratem i Tygrysem. Tak samo rzecz się miała nad Nilem, w starożytnym Egipcie. Odkryto tam najstarszy znany nam browar, który działał ok. 3,7 tys. lat p.n.e. Egipskie browary było rozwinięte technologicznie, jak na ówczesne czasy i przemyślane konstrukcyjne. Świadczy to o tym, że piwo w Egipcie produkowano w oparciu o ustandaryzowane reguły. Odkryte przez polskich archeologów browary na Wzgórzu Kurczaka (Tell el-Farcha) zajmowały powierzchnię kilkunastu metrów kwadratowych. Składały się z piecowisk zbudowanych ze skośnie wbitych w ziemię cegieł mułowych. W tak powstałej komorze kładziono duże kadzie o szerokich wylewach i wąskich dnach. W państwie faraonów piwo stanowiło najważniejsze pożywienie obok chleba. Doczekało się nawet odrębnego hieroglifu. Dowodem na stopień rozwoju piwowarstwa nad Nilem są liczne figurki przedstawiające proces warzenia piwa oraz rysunki zachowane na ścianach świątyń i grobowców. Skoro już przy tematach eschatologicznych jesteśmy, warto wspomnieć, że piwo składano do grobu razem ze zmarłym.
Ciąg dalszy nastąpi we wpisie „Historia piwowarstwa – odcinek 2”
Foto.: Pixabay
